Deus ex machina và plot armor, hai thuật ngữ quen thuộc với những ai yêu thích phim ảnh, truyện tranh, tiểu thuyết và đặc biệt là game. Chúng đều miêu tả những tình huống nhân vật chính thoát khỏi hiểm nguy một cách bất ngờ, nhưng đâu là ranh giới giữa sự cứu rỗi hợp lý và sự “bất tử” phi logic? Bài viết này sẽ phân tích sự khác biệt giữa Deus Ex Machina Vs Plot Armor, giúp bạn hiểu rõ hơn về hai khái niệm này.
Deus Ex Machina: Vị thần từ trên trời rơi xuống
Deus ex machina, dịch theo nghĩa đen là “vị thần từ cỗ máy”, bắt nguồn từ sân khấu kịch Hy Lạp cổ đại. Khi vở kịch đi vào b impasse, một cỗ máy sẽ đưa diễn viên đóng vai thần linh xuống sân khấu để giải quyết mọi vấn đề. Nói cách khác, deus ex machina là một giải pháp bất ngờ, không được báo trước và thường phi logic, xuất hiện để giải quyết tình huống khó khăn cho nhân vật. Nó mang tính chất “cụt hứng” vì phá vỡ mạch truyện tự nhiên và khiến khán giả cảm thấy chưa thỏa mãn.
Đặc điểm của Deus Ex Machina:
- Tính bất ngờ: Giải pháp xuất hiện hoàn toàn bất ngờ, không có bất kỳ dấu hiệu hay logic nào dẫn đến nó.
- Phi logic: Giải pháp không dựa trên những gì đã được thiết lập trong câu chuyện.
- Thiếu tự nhiên: Giải pháp cảm thấy gượng ép, thiếu tự nhiên và không phù hợp với mạch truyện.
Ví dụ điển hình của deus ex machina là trong một bộ phim hành động, khi nhân vật chính bị bao vây bởi kẻ thù và sắp bị giết, đột nhiên một trận động đất xảy ra, tiêu diệt toàn bộ kẻ địch và cứu sống nhân vật chính. Sự xuất hiện của trận động đất không được báo trước và hoàn toàn không liên quan đến mạch truyện trước đó, tạo cảm giác gượng ép và thiếu thuyết phục.
Plot Armor: Khi nhân vật chính “bất tử”
Plot armor, hay “giáp cốt truyện”, là một khái niệm chỉ sự bảo vệ siêu nhiên dành cho nhân vật chính, giúp họ thoát khỏi những tình huống nguy hiểm chết người một cách khó tin. Khác với deus ex machina, plot armor không nhất thiết phải là một sự kiện hay yếu tố bên ngoài, mà có thể đến từ khả năng phi thường, may mắn “vô đối”, hoặc sự thay đổi đột ngột trong hành động của nhân vật phản diện.
Đặc điểm của Plot Armor:
- Nhân vật chính “bất khả xâm phạm”: Nhân vật chính luôn sống sót dù phải đối mặt với những nguy hiểm đáng lẽ phải chết.
- Logic bị bẻ cong: Cốt truyện dường như bị “bắt ép” để đảm bảo nhân vật chính luôn an toàn.
- Làm giảm kịch tính: Vì biết nhân vật chính sẽ không sao, khán giả mất đi sự hồi hộp và căng thẳng.
Một ví dụ điển hình của plot armor là trong một bộ phim chiến tranh, khi nhân vật chính bị trúng đạn nhiều lần nhưng vẫn sống sót một cách thần kỳ, trong khi những người lính khác xung quanh đều hy sinh. Sự “bất tử” của nhân vật chính làm giảm tính chân thực và kịch tính của bộ phim.
Deus Ex Machina vs Plot Armor: Điểm khác biệt then chốt
Vậy điểm khác biệt cốt lõi giữa deus ex machina và plot armor là gì? Cả hai đều mang đến sự “cứu rỗi” cho nhân vật, nhưng deus ex machina tập trung vào giải pháp, còn plot armor tập trung vào nhân vật. Deus ex machina là một sự kiện hay yếu tố bên ngoài, còn plot armor là một đặc quyền “ẩn” của nhân vật chính.
Chuyên gia biên kịch Nguyễn Hoàng Anh chia sẻ: “Deus ex machina giống như một “lá bài lật ngửa” bất ngờ, còn plot armor lại như một “lá bài tẩy” luôn được giấu kín.”
Khi nào Deus Ex Machina và Plot Armor được chấp nhận?
Mặc dù thường bị coi là lỗi biên kịch, cả deus ex machina và plot armor đều có thể được sử dụng hiệu quả nếu được xây dựng khéo léo. Một deus ex machina có thể tạo nên bất ngờ thú vị nếu được báo trước một cách tinh tế. Plot armor cũng có thể được chấp nhận nếu được giải thích bằng năng lực đặc biệt hoặc sự may mắn “có lý” của nhân vật.
Nhà phê bình phim Lê Minh Tuấn nhận xét: “Việc sử dụng deus ex machina và plot armor không phải lúc nào cũng xấu. Quan trọng là cách bạn lồng ghép chúng vào câu chuyện một cách hợp lý và thuyết phục.”
So sánh Deus Ex Machina và Plot Armor
Kết luận: Deus ex machina và plot armor, hiểu rõ để tránh lạm dụng
Hiểu rõ sự khác biệt giữa deus ex machina vs plot armor là điều cần thiết cho bất kỳ ai yêu thích và sáng tạo nội dung. Việc sử dụng hợp lý hai yếu tố này có thể tạo nên những bất ngờ thú vị, nhưng lạm dụng chúng sẽ khiến câu chuyện trở nên nhàm chán và thiếu thuyết phục.
FAQ về Deus Ex Machina và Plot Armor
- Deus ex machina có phải lúc nào cũng xấu? Không, nếu được sử dụng khéo léo, deus ex machina có thể tạo nên bất ngờ thú vị.
- Làm thế nào để tránh lạm dụng plot armor? Hãy đặt nhân vật chính vào những tình huống nguy hiểm thực sự và cho phép họ đối mặt với hậu quả của hành động.
- Sự khác biệt giữa deus ex machina và plot armor là gì? Deus ex machina là một giải pháp, còn plot armor là một đặc quyền của nhân vật.
- Có thể sử dụng cả deus ex machina và plot armor trong cùng một câu chuyện? Có thể, nhưng cần phải rất cẩn thận để tránh làm hỏng mạch truyện.
- Làm thế nào để nhận ra deus ex machina và plot armor trong một tác phẩm? Hãy chú ý đến những tình huống nhân vật chính thoát khỏi nguy hiểm một cách quá dễ dàng hoặc bất ngờ.
Mô tả các tình huống thường gặp câu hỏi
- Độc giả thắc mắc về sự khác biệt giữa hai khái niệm.
- Độc giả muốn biết cách sử dụng deus ex machina và plot armor hiệu quả.
- Độc giả muốn tìm ví dụ cụ thể về deus ex machina và plot armor trong các tác phẩm nổi tiếng.
Gợi ý các câu hỏi khác, bài viết khác có trong web.
- Các kỹ thuật viết truyện khác.
- Phân tích các tác phẩm nổi tiếng.